ਖੂਨ ਤਾਂ ਲਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਨਾੜੀਆਂ ਕਿਉਂ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਹਰੀਆਂ ਜਾਂ ਨੀਲੀਆਂ ? ਕੀ ਹੈ ਇਸ ਪਿੱਛੇ ਦੀ ਸਾਇੰਸ…
ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਕਦੇ ਦੇਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਸਕਿਨ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਉੱਭਰੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਉਹ ਅਕਸਰ ਨੀਲੇ ਜਾਂ ਹਰੇ ਰੰਗ ਦੀਆਂ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ? ਹੁਣ ਸਵਾਲ ਇਹ ਉੱਠਦਾ ਹੈ- ਜਦੋਂ ਖੂਨ ਦਾ ਰੰਗ ਲਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਨਾੜੀਆਂ ਨੀਲੀਆਂ ਜਾਂ ਹਰੀਆਂ ਕਿਉਂ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ? ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਕਦੇ ਇਸ ਸਵਾਲ ਵਿੱਚ ਉਲਝੇ ਹੋਏ ਹੋ, ਤਾਂ ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਇਸਦੇ ਪਿੱਛੇ ਦਾ ਦਿਲਚਸਪ ਵਿਗਿਆਨ, ਜੋ ਸ਼ਾਇਦ ਤੁਸੀਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਹੀਂ ਪੜ੍ਹਿਆ ਹੋਵੇਗਾ।
ਖੂਨ ਦਾ ਰੰਗ ਲਾਲ ਕਿਉਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ:
ਸਾਡੇ ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਰੀਰ ਦੇ ਹਰ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਆਕਸੀਜਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਆਕਸੀਜਨ ਨਾਲ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਚਮਕਦਾਰ ਲਾਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ – ਇਹ ਉਹ ਖੂਨ ਹੈ ਜੋ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਦਾ ਹੈ।
ਨਾੜੀਆਂ ਨੀਲੀਆਂ ਕਿਉਂ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ: ਇਹ ਇੱਕ ਭਰਮ ਹੈ ਜੋ ਸਾਡੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਚਾਲ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ। ਅਸਲੀਅਤ ਵਿੱਚ, ਨਾੜੀਆਂ ਨੀਲੀਆਂ ਜਾਂ ਹਰੇ ਰੰਗ ਦੀਆਂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ, ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਰੌਸ਼ਨੀ ਸਾਡੀ ਸਕਿਨ ‘ਤੇ ਪੈਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਲਾਲ ਰੰਗ ਦੀ ਤਰੰਗ-ਲੰਬਾਈ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਸਕਿਨ ਦੇ ਅੰਦਰ ਡੂੰਘਾਈ ਤੱਕ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਨੀਲੀਆਂ ਤਰੰਗਾਂ ਘੱਟ ਡੂੰਘਾਈ ਤੱਕ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਜਲਦੀ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਕਰਕੇ, ਸਾਡੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਨੀਲੀਆਂ ਤਰੰਗਾਂ ਨੂੰ ਫੜਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਨਾੜੀਆਂ ਨੂੰ ਨੀਲੇ ਜਾਂ ਹਰੇ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ।
ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਟ੍ਰਿਕ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ
ਇਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ “ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਟ੍ਰਿਕ” ਹੈ। ਸਾਡੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗ ਮਿਲ ਕੇ ਸਾਨੂੰ ਜੋ ਰੰਗ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਉਹ ਹਕੀਕਤ ਹੋਣ। ਨਾੜੀਆਂ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਤੋਂ ਪਰਤਣ ਵਾਲੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਅਤੇ ਸਕਿਨ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਦੀ ਬਣਤਰ ਮਿਲ ਕੇ ਇੱਕ ਭਰਮ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਹ ਨੀਲੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
ਆਕਸੀਜਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦਾ ਇਸ ਨਾਲ ਕੋਈ ਲੈਣਾ-ਦੇਣਾ ਨਹੀਂ ਹੈ: ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਸੋਚਦੇ ਹਨ ਕਿ ਨੀਲਾ ਰੰਗ ਇਸ ਲਈ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਨਾੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਆਕਸੀਜਨ ਦੀ ਘਾਟ ਵਾਲਾ ਖੂਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ ਸੱਚ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਆਕਸੀਜਨ ਰਹਿਤ ਖੂਨ ਵੀ ਗੂੜ੍ਹਾ ਲਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ – ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਗੂੜ੍ਹਾ, ਪਰ ਨੀਲਾ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਦਾ ਨੀਲਾ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣਾ ਸਿਰਫ਼ ਰੌਸ਼ਨੀ ਅਤੇ ਸਕਿਨ ਦੀ ਬਣਤਰ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ, ਖੂਨ ਦੇ ਰੰਗ ਦਾ ਨਹੀਂ।
ਸਕਿਨ ਦੇ ਰੰਗ ਅਤੇ ਨਾੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ
ਗੋਰੀ ਸਕਿਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਨਾੜੀਆਂ ਅਕਸਰ ਵਧੇਰੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਅਤੇ ਨੀਲੀਆਂ/ਹਰੇ ਰੰਗ ਦੀਆਂ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਗੂੜ੍ਹੀ ਸਕਿਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਅੰਤਰ ਘੱਟ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਸਕਿਨ ਦੀ ਮੋਟਾਈ, ਰੰਗ ਅਤੇ ਨਾੜੀਆਂ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਇਹ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਨੂੰ ਨਾੜੀਆਂ ਦਾ ਰੰਗ ਕਿਹੜਾ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ। ਹਰ ਕਿਸੇ ਦੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ ਇੱਕੋ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਦਿਖਦੀਆਂ। ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਇਨਸਾਨ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਰੰਗ ਪ੍ਰਤੀ ਇੱਕੋ ਜਿਹੀਆਂ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ। ਉਹੀ ਨਾੜੀਆਂ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਥੋੜ੍ਹੀਆਂ ਹਰੀਆਂ, ਕੁਝ ਨੂੰ ਨੀਲੀਆਂ ਅਤੇ ਕੁਝ ਨੂੰ ਸਲੇਟੀ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੁਹਾਡੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਗਤ ਧਾਰਨਾ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਨਾੜੀਆਂ ਦਾ ਅਸਲ ਰੰਗ ਨੀਲਾ ਜਾਂ ਹਰਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਪਰ ਇਹ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਸਾਡੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗ ਇਕੱਠੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕਿਰਨਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖਰੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਦੇਖਦੇ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਡਿਫਾਈਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਭਰਮ ਦੀ ਇੱਕ ਵਧੀਆ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਸਾਬਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਦੇਖਦੇ ਹੋ ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹਕੀਕਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਹੁਣ ਅਗਲੀ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪੁੱਛੇ “ਖੂਨ ਲਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਨਾੜੀਆਂ ਨੀਲੀਆਂ ਕਿਉਂ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ?” ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਵਿਗਿਆਨ ਨਾਲ ਜਵਾਬ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹੋ।
