ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ 7 ਮਹੀਨਿਆਂ ‘ਚ 140 ਕੱਪੜਾ ਫ਼ੈਕਟਰੀਆਂ ਬੰਦ, ਲੱਖਾਂ ਲੋਕ ਹੋਏ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ, ਆਰਥਿਕ ਮੰਦੀ ਵੱਲ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਦੇਸ਼
ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦਾ ਕੱਪੜਾ ਖੇਤਰ ਇਸ ਸਮੇਂ ਗੰਭੀਰ ਸੰਕਟ ਵਿੱਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸ਼ੇਖ ਹਸੀਨਾ ਦੇ ਤਖ਼ਤਾ ਪਲਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੱਤ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ 140 ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੱਪੜਾ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਬੰਦ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਇੱਕ ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਾਮੇ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਇਕੱਲੇ ਗਾਜ਼ੀਪੁਰ, ਸਾਵਰ, ਨਾਰਾਇਣਗੰਜ ਅਤੇ ਨਰਸਿੰਡੀ ਵਿੱਚ ਹੀ 50 ਤੋਂ ਵੱਧ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੰਦ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਲਗਭਗ 40 ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਅਸਥਾਈ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਬੰਦ ਹਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਕਈ ਕੱਪੜਾ ਕੰਪਨੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਕਾਮਿਆਂ ਨੂੰ 2 ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 14 ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਦੀ ਤਨਖਾਹ ਬਕਾਇਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਹ ਸੜਕਾਂ ‘ਤੇ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਈਦ ਨੇੜੇ ਆ ਰਹੀ ਹੈ, ਸਥਿਤੀ ਹੋਰ ਵੀ ਭਿਆਨਕ ਹੁੰਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਈਦ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੋਰ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਦੇ ਬੰਦ ਹੋਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਕੱਪੜਾ ਮਾਲਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਕੋਈ ਕਾਰਵਾਈ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਗਾਰਮੈਂਟ ਮੈਨੂਫੈਕਚਰਰਜ਼ ਐਂਡ ਐਕਸਪੋਰਟਰਜ਼ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ (BGMEA) ਦੇ ਸੂਤਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, 20% ਆਰਡਰ ਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਚਲੇ ਗਏ ਹਨ। ਹੁਣ ਇਹ ਆਰਡਰ ਭਾਰਤ, ਵੀਅਤਨਾਮ, ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ, ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਮਿਲ ਰਹੇ ਹਨ। ਬੰਦ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਹਸੀਨਾ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਕੱਪੜਾ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਦੇ ਅਚਾਨਕ ਬੰਦ ਹੋਣ ਦੇ ਦੋ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਆਰਥਿਕ ਮੰਦੀ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਸਥਿਰਤਾ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਸ ਸੰਕਟ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦਿਲਚਸਪ ਤੱਥ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਬੰਦ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸ਼ੇਖ ਹਸੀਨਾ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਅਵਾਮੀ ਲੀਗ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਹਸੀਨਾ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਨਿਵੇਸ਼ ਸਲਾਹਕਾਰ ਸਲਮਾਨ ਐਫ. ਰਹਿਮਾਨ ਦੀ ਬੇਕਸਿਮਕੋ ਕੰਪਨੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।
ਪਿਛਲੇ ਸੱਤ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਬੇਕਸਿਮਕੋ ਦੀਆਂ 15 ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੰਦ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਅਵਾਮੀ ਲੀਗ ਦੇ ਮੰਤਰੀ ਗਾਜ਼ੀ ਦਸਤਗੀਰ ਦੀਆਂ ਕਈ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਵੀ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਮਜ਼ਦੂਰ ਆਗੂ ਮੁਹੰਮਦ ਮਿੰਟੂ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਬੇਕਸਿਮਕੋ ਕੱਪੜਾ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਕੰਪਨੀ ਸੀ। ਇੱਥੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੂੰ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਤਨਖਾਹ ਅਤੇ ਬੋਨਸ ਮਿਲਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸਮੱਸਿਆ ਪੈਦਾ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਸੂਤਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਕਈ ਵੱਡੇ ਕੱਪੜਾ ਵਪਾਰੀ ਦੇਸ਼ ਛੱਡ ਕੇ ਚਲੇ ਗਏ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਬੰਦ ਹੋਣ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਹੋਰ ਗੰਭੀਰ ਹੋ ਗਈ ਹੈ।
ਕੱਪੜਾ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਦੇ ਬੰਦ ਹੋਣ ‘ਤੇ, ਸਰਕਾਰ ਇਹ ਦਲੀਲ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਆਰਡਰਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਉਤਪਾਦਨ ਰੁਕ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਰ ਗਾਰਮੈਂਟ ਵਰਕਰਜ਼ ਟ੍ਰੇਡ ਯੂਨੀਅਨ ਸੈਂਟਰ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੇ ਸਕੱਤਰ ਖੈਰੁਲ ਮਾਮੂਨ ਮਿੰਟੂ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਰਾਸਰ ਝੂਠ ਹੈ। ਆਰਡਰ ਅਜੇ ਵੀ ਮਿਲ ਰਹੇ ਹਨ, ਪਰ ਬਾਕੀ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ‘ਤੇ ਵਾਧੂ ਦਬਾਅ ਪਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ, ਇਹ ਸੰਕਟ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਹੋਰ ਡੂੰਘਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇਸ ‘ਤੇ ਕਾਬੂ ਨਾ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਆਰਥਿਕ ਮੰਦੀ ਆ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਯੂਨਸ ਸਰਕਾਰ ਇਸ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਲਈ ਕੋਈ ਕਦਮ ਨਹੀਂ ਚੁੱਕ ਰਹੀ ਹੈ।
ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਔਰਤਾਂ ਕੱਪੜਾ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹਨ, ਇਹ 84% ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮੁਦਰਾ ਦਾ ਸਰੋਤ ਹੈ: ਕੱਪੜਾ ਖੇਤਰ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਦੀ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਹੈ। ਇਹ ਉਦਯੋਗ ਹਰ ਸਾਲ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮੁਦਰਾ ਦਾ 84% ਕਮਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਹ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ 50 ਲੱਖ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅਤੇ ਅਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ 1.5 ਕਰੋੜ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਖਾਸ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਹੈ। ਪਰ ਮੌਜੂਦਾ ਸੰਕਟ ਨੇ ਇਸ ਪੂਰੇ ਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਹਿਲਾ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਨਵੀਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀ-ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਪਾਰਟੀ ‘ਨੈਸ਼ਨਲ ਸਿਟੀਜ਼ਨ ਪਾਰਟੀ’ (ਐਨਸੀਪੀ) ਅਤੇ ਫੌਜ ਵਿਚਕਾਰ ਵਿਵਾਦ ਡੂੰਘਾ ਹੁੰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਐਨਸੀਪੀ ਨੇ ਦੋਸ਼ ਲਾਇਆ ਕਿ ਫੌਜ ਸ਼ੇਖ ਹਸੀਨਾ ਦੀ ਅਵਾਮੀ ਲੀਗ ਨੂੰ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਲਿਆਉਣ ਦੀ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਰਚ ਰਹੀ ਹੈ। ਐਨਸੀਪੀ ਆਗੂਆਂ ਹਸਨਤ ਅਬਦੁੱਲਾ ਅਤੇ ਸਰਗਿਸ ਆਲਮ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਫੌਜ ਅਵਾਮੀ ਲੀਗ ਦਾ ਨਾਮ ਬਦਲ ਕੇ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਪਾਰਟੀ ਬਣਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਹਸੀਨਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਇਸ ਨੂੰ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਦੁਬਾਰਾ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਫੌਜ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਗਲਤ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ਫੌਜ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੀ ਅਜਿਹੀ ਕੋਈ ਯੋਜਨਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।
