Sunita Williams ਪੁਲਾੜ ‘ਚ ਕਿਵੇਂ ਰਹੀ ? ਜ਼ੀਰੋ ਗਰੈਵਿਟੀ ‘ਚ ਰਹਿਣਾ, ਖਾਣਾ ਅਤੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਕੰਮ ਕਿੰਨਾ ਹੈ ਅਲੱਗ ?
ਸੁਨੀਤਾ ਵਿਲੀਅਮਜ਼ ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ ਨੌਂ ਮਹੀਨੇ ਬਿਤਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਵਾਪਸ ਆਈ ਹੈ, ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਪੇਸ ਸਟੇਸ਼ਨ (ISS) ‘ਤੇ ਜੀਵਨ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ – ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀ ਜ਼ੀਰੋ ਗਰੈਵਿਟੀ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਸੀਮਤ ਸਰੋਤਾਂ ਨੂੰ ਸਭ ਕੁੱਝ ਮੈਨੇਜ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀ ਜ਼ਮੀਨੀ ਨਿਯੰਤਰਣ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਇੱਕ ਸਖ਼ਤ ਟਾਈਮ ਟੇਬਲ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਛੋਟੇ ਸੌਣ ਵਾਲੇ ਡੱਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਵੇਰੇ 6:30 ਵਜੇ GMT ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਜਾਗਦੇ ਹਨ। ਸਾਬਕਾ ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀ ਨਿਕੋਲ ਸਟੌਟ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ “ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸਲੀਪਿੰਗ ਬੈਗ” ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੁਆਰਟਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਚਾਰ ਲਈ ਲੈਪਟਾਪ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਚੀਜ਼ਾਂ ਲਈ ਛੋਟੀਆਂ ਥਾਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਬੀਬੀਸੀ ਦੀ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਫੁੱਟਬਾਲ ਮੈਦਾਨ ਦੇ ਆਕਾਰ ਦੇ ਲਗਭਗ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਪੇਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ISS ਵਿੱਚ ਰਿਸਰਚ ਲਈ ਛੇ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾਵਾਂ ਹਨ। ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਸਟੇਸ਼ਨ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਨਿਕੋਲ ਸਟੌਟ (Nicole Stott) ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਪੇਸ ਹੱਡੀਆਂ ਅਤੇ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਵਿੱਚ ਉਮਰ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀ ਕ੍ਰਿਸ ਹੈਡਫੀਲਡ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ 2012-13 ਵਿੱਚ ਐਕਸਪੀਡੀਸ਼ਨ 35 ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ “ਇਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦੇਖਣਾ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਬੱਸਾਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਨਾਲ ਖੜ੍ਹੀਆਂ ਹੋਣ।” ਐਂਟੀਗ੍ਰੈਵਿਟੀ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀ ਤੁਰਦੇ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਤੈਰਦੇ ਹਨ। ਸਪੇਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਵਿਸ਼ਾਲ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤ ਹੈ। ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀ ਕ੍ਰਿਸ ਹੈਡਫੀਲਡ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਸਪੇਸ ਵਿੱਚ ਖਾਲੀ ਸਮਾਂ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਸਪੇਸਵਾਕ ਇੱਕ ਖਾਸ ਅਨੁਭਵ ਹਨ। ਹੈਡਫੀਲਡ ਆਪਣੇ ਅਤੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਪਲਾਸਟਿਕ ਵਾਈਜ਼ਰ ਦੇ ਨਾਲ ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ ਤੈਰਨ ਦੇ ਅਨੁਭਵ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਧਾਤੂ ਗੰਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀ ਜਲਦੀ ਆਦਤ ਪਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਖਾਣਾ ਅਤੇ ਕਸਰਤ ਵਰਗੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਕੰਮ ਵੀ ਚੁਣੌਤੀਪੂਰਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਹੱਡੀਆਂ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੋ ਘੰਟੇ ਕਸਰਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਟ੍ਰੈਡਮਿਲ ਅਤੇ ਸਾਈਕਲ ਵਰਗੀਆਂ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਫਲੋਟਿੰਗ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਖੁਦ ਨੂੰ ਬੰਨ੍ਹਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
ਸਟੌਟ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਪਸੀਨਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਮੱਸਿਆ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਹੈ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੀ ਸਫਾਈ ਦੀ। ਉਹ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ, “ਸਾਡੇ ਇੱਥੇ ਕੱਪੜੇ ਧੋਣ ਦੀ ਕੋਈ ਸਹੂਲਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਸਿਰਫ਼ ਪਾਣੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਸਾਬਣ ਵਰਗੇ ਬੁਲਬੁਲੇ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਇਸ ਨਾਲ ਹੀ ਕੰਮ ਚਲਾ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ।” ਬਿਨਾਂ ਗੁਰੂਤਾ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚੋਂ ਪਸੀਨਾ ਕੱਢਣਾ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀ ਪਸੀਨੇ ਨਾਲ ਭਿੱਜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, “ਉੱਥੇ ਧਰਤੀ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਸੀਨਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।”
ਇੱਥੇ ਕੱਪੜੇ ਇੰਨੇ ਗੰਦੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਕਾਰਗੋ ਵਾਹਨ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਮਿਸ਼ਨ ਖਤਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਧਰਤੀ ਦੇ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ‘ਤੇ ਸੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਹ ਜੋ ਕੱਪੜੇ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਸਾਫ਼ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਸਟੌਟ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ, “ਜ਼ੀਰੋ ਗਰੈਵਿਟੀ ਵਿੱਚ ਕੱਪੜੇ ਸਰੀਰ ‘ਤੇ ਤੈਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਤੇਲ ਜਾਂ ਹੋਰ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੰਦਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ। “
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀਆਂ ਲਈ ਖਾਣਾ ਖਾਣਾ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਟੌਟ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ, “ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਮੀਟ ਜਾਂ ਗ੍ਰੇਵੀ ਦਾ ਡੱਬਾ ਖੋਲ੍ਹਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਹਰ ਕੋਈ ਸੁਚੇਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਭੋਜਨ ਬਾਹਰ ਆ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਡਿੱਗ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਲੋਕ ਪਿੱਛੇ ਹਟਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਫਿਲਮ ਮੈਟ੍ਰਿਕਸ ਵਿੱਚ, ਲੋਕ ਗੋਲੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਪੇਸ ਉਹ ਮੀਟਬਾਲਾਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਅਜਿਹਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।” ਹੈਡਫੀਲਡ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਦੂਜਾ ਪੁਲਾੜ ਯਾਨ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮੇਂ ਆਈਐਸਐਸ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਚਾਲਕ ਦਲ ਅਤੇ ਭੋਜਨ, ਕੱਪੜੇ ਅਤੇ ਉਪਕਰਣਾਂ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਹੋਵੇਗੀ। ਨਾਸਾ ਹਰ ਸਾਲ ਸਪਲਾਈ ਲਈ ਪੁਲਾੜ ਯਾਨ ਭੇਜਦਾ ਹੈ।
ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਕੰਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਰਾਤ ਦੇ ਖਾਣੇ ਦਾ ਸਮਾਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਭੋਜਨ ਇੱਕ ਪੈਕੇਟ ਵਿੱਚ ਪੈਕ ਕੀਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਕੈਂਪਿੰਗ ਭੋਜਨ ਜਾਂ ਫੌਜੀ ਰਾਸ਼ਨ ਵਰਗਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੋ ਵਧੀਆ ਤੇ ਸਿਹਤਮੰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਟੌਟ ਕਹਿੰਦੀ “ਮੇਰੇ ਮਨਪਸੰਦ ਭੋਜਨ ਪਹਿਲਾਂ ਜਾਪਾਨੀ ਕਰੀ ਜਾਂ ਰੂਸੀ ਸੂਪ ਹੁੰਦੇ ਸਨ।” ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀਆਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਭੇਜ ਸਕਦੇ ਸਨ। ਸਟੌਟ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਪਤੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਚਾਕਲੇਟ ਨਾਲ ਲੇਪਿਆ ਅਦਰਕ ਦੇ ਆਕਾਰ ਦਾ ਭੋਜਨ ਭੇਜਿਆ, ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਮਾਂ ਲੋਕ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਭੋਜਨ ਸਾਂਝਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।
