RBI ਜ਼ਿਆਦਾ ਨੋਟ ਪ੍ਰਿੰਟ ਕਰ ਕੇ ਖ਼ਤਮ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਗ਼ਰੀਬੀ? ਜਾਣੋ ਕੀ ਹਨ ਨੋਟ ਛਾਪਣ ਦੇ ਨਿਯਮ
ਸਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਕਦੇ ਨਾ ਕਦੇ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰ ਸੋਚਦੇ ਹੋਣਗੇ ਕਿ ਕਾਸ਼ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਨੋਟ ਛਾਪਣ ਵਾਲੀ ਮਸ਼ੀਨ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਕਿੰਨਾ ਚੰਗਾ ਹੁੰਦਾ। ਕੀ ਕਦੇ ਤੁਹਾਡੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਵਾਲ ਆਇਆ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਇੰਨੇ ਸਾਰੇ ਨੋਟ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਛਾਪਦੀ ਤਾਂ ਜੋ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚੋਂ ਗਰੀਬੀ ਖਤਮ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ? ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਅਜਿਹਾ ਤਰਕ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜੇ ਸਰਕਾਰ ਗਰੀਬੀ ਖਤਮ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਨੋਟ ਛਾਪ ਕੇ ਗਰੀਬੀ ਖਤਮ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਕਰ ਦਿੰਦੀ। ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸਾਂਗੇ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਇੱਕ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੇ ਨੋਟ ਛਾਪ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਸੰਬੰਧੀ ਕੀ ਨਿਯਮ ਹਨ:
ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਨੋਟ ਛਾਪਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਸਿਰਫ਼ ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਯਾਨੀ ਕਿ ਆਰਬੀਆਈ ਕੋਲ ਹੈ। ਹੁਣ ਸਵਾਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਆਰਬੀਆਈ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਕਹਿਣ ‘ਤੇ ਜਿੰਨੇ ਮਰਜ਼ੀ ਨੋਟ ਛਾਪ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਨੋਟ ਛਾਪਣ ਸੰਬੰਧੀ ਕੀ ਨਿਯਮ ਹਨ?
ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਨੋਟ ਛਾਪਣ ਦੇ ਕੀ ਨਿਯਮ ਹਨ: ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਆਰਬੀਆਈ ਨੋਟ ਕਿਵੇਂ ਛਾਪਦਾ ਹੈ? ਇਸ ਬਾਰੇ ਅਰਥਸ਼ਾਸਤਰੀਆਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਆਪਣੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਨੋਟ ਨਹੀਂ ਛਾਪ ਸਕਦਾ। ਦਰਅਸਲ, ਨੋਟ ਛਾਪਣ ਦੇ ਨਿਯਮ ਹਨ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਦੇਸ਼ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਪੈਸਾ ਛਾਪਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਹਰ ਕਿਸੇ ਕੋਲ ਨੋਟ ਹੋਣਗੇ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਮਹਿੰਗਾਈ ਸੱਤਵੇਂ ਅਸਮਾਨ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਜਾਵੇਗੀ।
ਨੋਟ ਛਾਪਣ ਸੰਬੰਧੀ ਨਿਯਮ: ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਛਾਪੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਉਸ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਰਕਾਰ, ਕੇਂਦਰੀ ਬੈਂਕ, ਜੀਡੀਪੀ, ਵਿੱਤੀ ਘਾਟੇ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਾਂਗ, ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿੰਨੇ ਨੋਟ ਛਾਪਣੇ ਹਨ।
RBI ਕਿੰਨੇ ਨੋਟ ਛਾਪ ਸਕਦਾ ਹੈ: ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਛਪਾਈ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਰਿਜ਼ਰਵ ਸਿਸਟਮ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਤੈਅ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 1957 ਤੋਂ ਲਾਗੂ ਹੈ। ਇਸ ਅਨੁਸਾਰ, ਆਰਬੀਆਈ ਨੂੰ ਹਰ ਸਮੇਂ ਆਰਬੀਆਈ ਫੰਡ ਵਿੱਚ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 200 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਐਸਟ ਰੱਖਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ। ਇੰਨੀ ਸਾਰੀ ਐਸਟ ਰੱਖਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਆਰਬੀਆਈ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਸਹਿਮਤੀ ਨਾਲ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਨੋਟ ਛਾਪ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਨੋਟ ਚਾਰ ਪ੍ਰੈਸਾਂ ਵਿੱਚ ਛਾਪੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਨੋਟ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਨਾਸਿਕ ਪ੍ਰੈਸ ਅਤੇ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਦੇਵਾਸ ਪ੍ਰੈਸ ਵਿੱਚ ਛਾਪੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਇੱਥੇ ਨੋਟ ਸਕਿਓਰਿਟੀ ਪ੍ਰਿੰਟਿੰਗ ਐਂਡ ਮਿੰਟਿੰਗ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਆਫ ਇੰਡੀਆ ਲਿਮਟਿਡ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਹੇਠ ਛਾਪੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਦੋ ਹੋਰ ਪ੍ਰੈਸ ਮੈਸੂਰ, ਕਰਨਾਟਕ ਅਤੇ ਸਲਬੋਨੀ, ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹਨ।
