ਹਮੇਸ਼ਾ ਨੀਲੀ ਪੱਗ ਕਿਉਂ ਬੰਨ੍ਹਦੇ ਸਨ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ, ਕੀ ਇੰਗਲੈਂਡ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸਬੰਧ ਸੀ? – News18 ਪੰਜਾਬੀ

ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾ 92 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਇੱਕ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਨਾਲੋਂ ਇੱਕ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਸੀ ਕਿ ਸਾਰੇ ਸਿਆਸੀ ਵਿਰੋਧ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਮਾਣ ਸਤਿਕਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਖਾਸ ਗੱਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੌਲੀ ਬੋਲਣ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਅਤੇ ਸਾਦਗੀ ਸੀ। ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਅਸਮਾਨੀ ਨੀਲੀ ਪੱਗ ਬੰਨ੍ਹਦੇ ਸੀ। ਪਰ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਿਰਫ ਨੀਲੀ ਪੱਗ ਵਿੱਚ ਹੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਸਨ। ਇਸਦੇ ਪਿੱਛੇ ਇੱਕ ਖਾਸ ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਖਾਸ ਕਹਾਣੀ ਸੀ।

ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਪੱਗਾਂ ਦਾ ਰੰਗ
ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ, ਸਿੱਖਾਂ ਵਿਚ ਅਜਿਹਾ ਕੋਈ ਨਿਯਮ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਕੋ ਰੰਗ ਦੀ ਦਸਤਾਰ ਪਹਿਨਣ। ਵੈਸੇ ਵੀ ਦਸਤਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪੀਲੇ ਰੰਗ ਦੀ ਜਾਂ ਬਸੰਤੀ ਪੱਗ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਹਿਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਭਗਵੇਂ ਰੰਗ ਦੀ ਪੱਗ ਵੀ ਬਹੁਤ ਦੇਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਆਮ ਸਿੱਖ ਕਈ ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਦਸਤਾਰ ਸਜਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਚਿੱਟੇ ਰੰਗ ਦੀ ਪੱਗ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਪਹਿਰਾਵੇ ਦੇ ਰੰਗ ਅਨੁਸਾਰ ਆਪਣੀ ਪੱਗ ਦਾ ਰੰਗ ਚੁਣਦੇ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਕਾਲੇ, ਪੀਲੇ, ਲਾਲ, ਹਰੇ, ਗੁਲਾਬੀ ਅਤੇ ਨੀਲੇ ਰੰਗ ਦੀਆਂ ਪੱਗਾਂ ਵੀ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ।

ਸਿਰਫ਼ ਨੀਲੀ ਪੱਗ
ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ‘ਤੇ ਵੀ ਰੰਗ ਦੀ ਕੋਈ ਪਾਬੰਦੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਹ ਸਿੱਖ ਸਨ, ਪਰ ਉਹ ਕੱਟੜ ਸਿੱਖ ਨਹੀਂ ਸਨ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਹ ਕੇਵਲ ਧਰਮ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਸੀ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਿੱਖ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਦੀ ਸਖਤੀ ਨਾਲ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਇੱਕ ਰੰਗ ਦੀ ਪੱਗ ਦਾ ਨਿਯਮ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਪੀਲੀਆਂ ਪੱਗਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਹਿਨਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਹਮੇਸ਼ਾ ਨੀਲੀ ਪੱਗ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਸਨ।

ਕਿਸੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ?
ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਪੜ੍ਹੇ ਲਿਖੇ ਅਤੇ ਸਧਾਰਨ ਵਿਅਕਤੀ ਸਨ। ਪਰ ਉਹ ਕਿਸੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨਾਲ ਬੱਝੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨਹੀਂ ਜਾਪਦੇ ਸੀ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਸੋਚਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਹਨ, ਮਾਰਕਸਵਾਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਹਾਵੀ ਹੋਵੇਗਾ। ਪਰ ਨਾ ਤਾਂ ਉਹ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੱਗ ਲਾਲ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਨੀਲਾ ਰੰਗ ਪਿਛਲੇ ਕਈ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਪਰ ਮਨਮੋਹਨ ਦੀ ਪੱਗ ਦਾ ਰੰਗ ਵੀ ਓਨਾ ਨੀਲਾ ਨਹੀਂ ਸੀ।

ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਖੁਲਾਸਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਖੁਦ ਕੀਤਾ
ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਖੁਦ 2006 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਮਾਗਮ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪੱਗ ਦੇ ਰੰਗ ਦਾ ਕਾਰਨ ਦੱਸਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਉਹ ਮੌਕਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਕੈਂਬਰਿਜ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਡਾਕਟਰੇਟ ਆਫ਼ ਲਾਅ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ। ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਿੰਸ ਫਿਲਿਪ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੱਗ ਦੇ ਰੰਗ ਵੱਲ ਖਿੱਚਿਆ। ਪ੍ਰਿੰਸ ਫਿਲਿਪ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੱਗ ਦਾ ਰੰਗ ਦੇਖੋ। ਇਸ ‘ਤੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੇ ਤਾੜੀਆਂ ਵਜਾਈਆਂ। ਫਿਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਖੁਦ ਇਸਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸੁਣਾਈ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦਸਤਾਰ ਦੇ ਰੰਗ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਕੀ ਹੈ?
ਦਸਤਾਰ ਦੇ ਰੰਗ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਮਨਪਸੰਦ ਦੱਸਦਿਆਂ ਡਾ: ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜਦੋਂ ਉਹ ਕੈਂਬਰਿਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸੀ ਤਾਂ ਵੀ ਉਹ ਇਸੇ ਰੰਗ ਦੀ ਪੱਗ ਬੰਨ੍ਹਦੇ ਸੀ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਲਿਊ ਟਰਬਨ ਨਿਕਨੇਮ ਨਾਲ ਬੁਲਾਉਣ ਲੱਗ ਪਏ ਸਨ। ਨੀਲੀ ਪੱਗ ਬਾਰੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇਹ ਰੰਗ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਿੱਜੀ ਪਸੰਦ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਕਿਸੇ ਫਿਰਕੇ ਜਾਂ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸਬੰਧ ਨਹੀਂ ਹੈ।