ਕੀ ਨੂੰਹ ਨੂੰ ਸਹੁਰੇ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ, ਜਾਣੋ ਕੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਾਨੂੰਨ?

ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਸਵਾਲ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਘੁੰਮ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕੀ ਇੱਕ ਨੂੰਹ ਦਾ ਆਪਣੇ ਸਹੁਰੇ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ‘ਤੇ ਕੋਈ ਕਾਨੂੰਨੀ ਹੱਕ ਹੈ? ਭਾਰਤ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਜਜ਼ਬਾਤ ਪਰਿਵਾਰਕ ਜਾਇਦਾਦ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਅਜਿਹੇ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਜਾਣਨਾ ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਾਇਦਾਦ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਝਗੜੇ ਸਿਰਫ਼ ਅਦਾਲਤਾਂ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਇਹ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਤੋੜ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਸਮਝਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਕਾਨੂੰਨ ਨੂੰਹ ਨੂੰ ਕੀ ਅਧਿਕਾਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

ਨੂੰਹ ਦਾ ਆਪਣੀ ਸੱਸ ਅਤੇ ਸਹੁਰੇ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ‘ਤੇ ਕੋਈ ਹੱਕ ਨਹੀਂ ਹੈ
ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਜਾਇਦਾਦ ਦਾ ਮਾਲਕ ਸੱਸ ਜਾਂ ਸਹੁਰਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵਸੀਅਤ ਰਾਹੀਂ ਜਾਇਦਾਦ ਨੂੰਹ ਨੂੰ ਦੇਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਨੂੰਹ ਉਸ ਜਾਇਦਾਦ ‘ਤੇ ਦਾਅਵਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀ। ਭਾਵ, ਸਾਧਾਰਨ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ, ਨੂੰਹ ਦਾ ਆਪਣੇ ਸਹੁਰੇ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ‘ਤੇ ਕੋਈ ਕਾਨੂੰਨੀ ਹੱਕ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਸਹੁਰਾ ਚਾਹੁਣ ਤਾਂ ਉਹ ਵਸੀਅਤ ਰਾਹੀਂ ਜਾਇਦਾਦ ਆਪਣੀ ਨੂੰਹ ਨੂੰ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹਨ ਪਰ ਇਹ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇੱਛਾ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਜੱਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ‘ਤੇ ਥੋੜ੍ਹਾ ਵੱਖਰਾ ਨਿਯਮ ਹੈ
ਹੁਣ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਜੱਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਦੀ। ਜੇਕਰ ਨੂੰਹ ਦੇ ਪਤੀ ਦਾ ਜੱਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਪਤਨੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਉਸ ਹਿੱਸੇ ਦੀ ਹੱਕਦਾਰ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਜੇ ਪਤੀ ਮਰ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਨੂੰਹ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਨ ਦਾ ਪੂਰਾ ਹੱਕ ਹੈ। ਯਾਨੀ ਪਤੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਜਾਂ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨੂੰਹ ਨੂੰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।

HUF ਵਿੱਚ ਨੂੰਹ ਦੀ ਕੀ ਭੂਮਿਕਾ ਹੈ?
ਹਿੰਦੂ ਅਣਵੰਡੇ ਪਰਿਵਾਰ (HUF) ਐਕਟ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਨੂੰਹ ਨੂੰ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਸਹਿ-ਮਾਲਕ ਦਾ ਦਰਜਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। HUF ਦੇ ਤਹਿਤ, ਸਿਰਫ ਉਹ ਲੋਕ ਸਹਿ-ਵਾਰਸ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਉਸ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਹਨ। ਇੱਕ ਨੂੰਹ ਕੇਵਲ ਉਸਦੇ ਪਤੀ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਦੇ ਹਿੱਸੇ ਦੀ ਹੱਕਦਾਰ ਹੈ ਨਾ ਕਿ ਸਾਰੀ ਪਰਿਵਾਰਕ ਜਾਇਦਾਦ ਦੀ।

ਹਰ ਨੂੰਹ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਹੁਰੇ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਸਕਦਾ
ਇਹ ਧਾਰਨਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗਲਤ ਹੈ ਕਿ ਨੂੰਹ ਦਾ ਆਪਣੇ ਸਹੁਰੇ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ‘ਤੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਾਨੂੰਨ ਨੂੰਹ ਨੂੰ ਕੇਵਲ ਉਸਦੇ ਪਤੀ ਰਾਹੀਂ ਜਾਂ ਉਸਦੇ ਹਿੱਸੇ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਜਾਇਦਾਦ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਨੂੰਹ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਹੁਰੇ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ‘ਤੇ ਅਧਿਕਾਰ ਤਾਂ ਹੀ ਮਿਲ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੇਕਰ ਉਹ ਖੁਦ ਉਸ ਨੂੰ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁਣ। ਇਸ ਲਈ ਹਰੇਕ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ ਜਾਇਦਾਦ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਆਪਣੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣਨਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਝਗੜਾ ਜਾਂ ਤਣਾਅ ਨਾ ਹੋਵੇ।