ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਿਸਨੂੰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਸਾਨ ? ਇਹ ਹਨ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਤੈਅ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕਿਸਾਨ ਬਣਨ ਲਈ ਨਿਯਮ

ਕੇਂਦਰੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਭਲਾਈ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਤੋਮਰ ਨੇ ਦੋ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਸੰਸਦ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਸੀ ਕਿ ਕਿਸਾਨ ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਆਰਥਿਕ ਜਾਂ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਲਈ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਫਸਲਾਂ ਉਗਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ ਖੇਤੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਵਸਤਾਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਿਸਾਨ ਨੀਤੀ-2007 ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ‘ਕਿਸਾਨ’ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਰਥ ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਹੈ ਜੋ ਫਸਲਾਂ ਉਗਾਉਣ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮੁਢਲੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ਨੂੰ ਉਗਾਉਣ ਦੀਆਂ ਆਰਥਿਕ ਜਾਂ ਜੀਵਿਕਾ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਿਸਾਨ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਮਜ਼ਦੂਰ, ਹਿੱਸੇਦਾਰ, ਪਟੇਦਾਰ, ਪੋਲਟਰੀ ਫਾਰਮਰ, ਪਸ਼ੂ ਚਰਵਾਹੇ, ਮਛੇਰੇ, ਮਧੂ ਮੱਖੀ ਪਾਲਣ, ਬਾਗਬਾਨ ਅਤੇ ਚਰਵਾਹੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

ਰੇਸ਼ਮ ਦੇ ਕੀੜੇ ਪਾਲਣ, ਵਰਮੀਕਲਚਰ ਅਤੇ ਐਗਰੋ-ਫੋਰੈਸਟਰੀ ਵਰਗੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕਿੱਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ ਲੋਕ ਵੀ ਕਿਸਾਨ ਹਨ।

ਇਸ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ 14.5 ਕਰੋੜ ਕਿਸਾਨ ਹਨ- ਇਸ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਹਰ ਕਿਸਮ ਦੇ ਕਿਸਾਨ, ਅਮੀਰ ਅਤੇ ਗਰੀਬ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣਗੇ।

ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ 14.5 ਕਰੋੜ ਕਿਸਾਨ ਪਰਿਵਾਰ ਹਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 12 ਕਰੋੜ ਛੋਟੇ ਅਤੇ ਸੀਮਾਂਤ ਕਿਸਾਨ ਹਨ। ਯਾਨੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ 2 ਹੈਕਟੇਅਰ ਤੋਂ ਘੱਟ ਭਾਵ 5 ਏਕੜ ਖੇਤੀ ਹੈ।

ਕਿੰਨੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿਸਾਨ ?

ਮਾਲਕ: ਜਿਸ ਕੋਲ ਆਪਣੀ ਵਾਹੀਯੋਗ ਜ਼ਮੀਨ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਖੇਤੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਠੇਕੇਦਾਰ ਕਿਸਾਨ: ਉਹ ਜੋ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ‘ਤੇ ਖੇਤੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਕਿਰਾਇਆ ਜਾਂ ਹਿੱਸਾ ਅਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਹਿੱਸੇਦਾਰ: ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਜੋ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਮਾਲਕ ਨੂੰ ਉਪਜ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਦੇ ਕੇ ਖੇਤੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਅਤੇ ਮੱਛੀ ਪਾਲਕ: ਜੋ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ, ਪੋਲਟਰੀ, ਜਾਂ ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਦੁਆਰਾ ਆਮਦਨ ਕਮਾਉਂਦੇ ਹਨ।

ਛੋਟੇ ਅਤੇ ਸੀਮਾਂਤ ਕਿਸਾਨ – ਛੋਟੇ ਕਿਸਾਨ: ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ 2 ਹੈਕਟੇਅਰ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਘੱਟ ਜ਼ਮੀਨ ਹੈ।

**ਸੀਮਾਂਤ ਕਿਸਾਨ-**ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ 1 ਹੈਕਟੇਅਰ ਜਾਂ ਘੱਟ ਜ਼ਮੀਨ ਹੈ।

**ਸੰਵਿਧਾਨ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਮਾਨਤਾ-**ਸੰਵਿਧਾਨ ਅਤੇ ਭੂਮੀ ਐਕਟ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਅਤੇ ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਅਧਿਕਾਰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ।

ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?

**ਕਿਸਾਨ ਪਛਾਣ ਦਸਤਾਵੇਜ਼-**ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਮਾਲਕੀ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ (ਖਤੌਨੀ, ਪੱਤਾ, ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਰਜਿਸਟਰੀ)।
ਫਸਲ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਦਾ ਸਬੂਤ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬੀਜਾਂ ਅਤੇ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਖਰੀਦ ਰਸੀਦ।

ਕਿਸਾਨ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਨੰਬਰ (ਕੁਝ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ)-ਕਿਰਾਏਦਾਰਾਂ ਅਤੇ ਹਿੱਸੇਦਾਰਾਂ ਲਈ ਮਾਲਕ ਤੋਂ ਇਕਰਾਰਨਾਮਾ ਜਾਂ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ।

**ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਸਕੀਮਾਂ ਵਿੱਚ ਯੋਗਤਾ-**ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਲਾਭ ਲੈਣ ਲਈ ਪਛਾਣ ਪੱਤਰ ਜਾਂ ਹੋਰ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨੇ ਪੈਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਕਿਸਾਨ ਸਨਮਾਨ ਨਿਧੀ ਯੋਜਨਾ (ਪੀਐੱਮ-ਕਿਸਾਨ) ਲਈ ਆਧਾਰ ਕਾਰਡ ਅਤੇ ਬੈਂਕ ਖਾਤਾ। ਫਸਲ ਬੀਮਾ ਯੋਜਨਾ ਲਈ ਜ਼ਮੀਨੀ ਰਿਕਾਰਡ ਅਤੇ ਫਸਲ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ। ਐਗਰੀਕਲਚਰਲ ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਕਾਰਡ (KCC) ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ, ਜ਼ਮੀਨ ਅਤੇ ਖੇਤੀ ਦਾ ਸਬੂਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।