ਪਾਕਿਸਤਾਨ ‘ਚ ਗਾਵਾਂ ਨਾਲ ਹੋ ਰਿਹਾ ਕੁੱਝ ਅਜਿਹਾ ਕਿ UN ਸਮੇਤ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਕਰ ਰਹੀ ਤਾਰੀਫ…
ਭਾਰਤ ਵਾਂਗ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਗਾਵਾਂ ਹਨ। ਪਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਉੱਥੇ ਗਾਂ ਦਾ ਕੁਝ ਅਜਿਹਾ ਉਪਯੋਗ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜੋ ਦੁਨੀਆ ‘ਚ ਕਿਤੇ ਵੀ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ, ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਜਾਣ ਕੇ ਤੁਸੀਂ ਹੈਰਾਨ ਰਹਿ ਜਾਓਗੇ ਪਰ ਇਹ ਇਕ ਅਦਭੁਤ ਨਵੀਨਤਾਕਾਰੀ ਤਰੀਕਾ ਹੈ।
ਜੋ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਉੱਥੇ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਗਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਅਨੋਖਾ ਤਜਰਬਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਾਂਗ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਉਥੋਂ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਗਾਂ ਦੇ ਗੋਹੇ ਨੂੰ ਬਾਲਣ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਰਕਾਰ ਗਾਂ ਦੇ ਗੋਹੇ ਨਾਲ ਹਰਿਆਵਲ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਕੰਮ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕਿਤੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਿਹਾ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਇਸ ਨੂੰ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜੋ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕਰਾਚੀ ਸ਼ਹਿਰ ‘ਚ ਪਿਛਲੇ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ 200 ਤੋਂ ਵੱਧ ਬੱਸਾਂ ਦਾ ਫਲੀਟ ਗਊਆਂ ‘ਤੇ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮਤਲਬ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੱਸਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਬਾਲਣ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗਾਂ ਦੇ ਗੋਹੇ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ। ਕਰਾਚੀ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰੀਨ ਬੱਸ ਰੈਪਿਡ ਟਰਾਂਜ਼ਿਟ (ਬੀਆਰਟੀ) ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਬੱਸ ਨੈਟਵਰਕ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੀਆਂ ਬੱਸਾਂ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਗੋਬਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਬੱਸਾਂ ਗਾਂ ਦੇ ਗੋਬਰ ਯਾਨੀ ਬਾਇਓ ਮੀਥੇਨ ਗੈਸ ‘ਤੇ ਚੱਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ 4 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਗਾਵਾਂ ਅਤੇ ਮੱਝਾਂ ਹਨ। ਇਸ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਨੂੰ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ-ਸਮਰਥਿਤ ਗ੍ਰੀਨ ਕਲਾਈਮੇਟ ਫੰਡ ਅਤੇ ਏਸ਼ੀਅਨ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਬੈਂਕ ਦੁਆਰਾ ਵੀ ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਗਾਂ ਦੇ ਗੋਹੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਮੀਥੇਨ, ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ, ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ, ਆਕਸੀਜਨ ਅਤੇ ਸਲਫਰ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਵਰਗੀਆਂ ਗੈਸਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਮੀਥੇਨ ਨੂੰ ਵੱਖ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਇਸ ਨੂੰ ਬੱਸ ਡਿਪੂ ‘ਤੇ CNG ਟੈਂਕਾਂ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਅਨੋਖੇ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਨਾਲ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ‘ਚ ਨਾ ਸਿਰਫ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਸਗੋਂ ਜਲ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਵੀ ਘੱਟ ਕਰਨ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਦੁਧਾਰੂ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦਾ ਮਲ-ਮੂਤਰ ਅਤੇ ਪਿਸ਼ਾਬ ਨਦੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਸਮੁੰਦਰ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸਰੋਤ ਲਗਾਤਾਰ ਗੰਦੇ ਹੁੰਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ‘ਚ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਕਰੀਬ 3200 ਟਨ ਗੋਬਰ ਅਤੇ ਪਿਸ਼ਾਬ ਸਮੁੰਦਰ ‘ਚ ਸੁੱਟਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਫਲੱਸ਼ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ 50 ਹਜ਼ਾਰ ਗੈਲਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਾਣੀ ਬਰਬਾਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਕਰਾਚੀ ਵਿੱਚ ਇਹ ਬੱਸਾਂ 30 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੇ ਗਲਿਆਰੇ ਵਿੱਚ ਚੱਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕ ਸਫ਼ਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਲਈ, 25 ਨਵੇਂ ਬੱਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਬਣਾਏ ਗਏ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਆਧੁਨਿਕ ਪੈਦਲ ਕ੍ਰਾਸਿੰਗ, ਫੁੱਟਪਾਥ, ਸਾਈਕਲ ਲੇਨ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਸਾਈਕਲ ਕਿਰਾਏ ਦੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਵੀ ਹਨ। ਇਹ ਬੱਸਾਂ ਕਰਾਚੀ ਵਿੱਚ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਗਾਂ ਦੇ ਗੋਹੇ ਦੀ ਬਿਹਤਰ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਜਲਦ ਹੀ ਅਜਿਹੀਆਂ ਬੱਸਾਂ ਲਾਹੌਰ, ਮੁਲਤਾਨ, ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਅਤੇ ਫੈਸਲਾਬਾਦ ਵਰਗੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸੜਕਾਂ ‘ਤੇ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਜ਼ੀਰੋ ਫੀਸਦੀ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਵਾਲੀਆਂ ਗਰੀਨ ਬੱਸਾਂ ਹਨ। ਇਸ ਪੂਰੇ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਦੀ ਲਾਗਤ ਲਗਭਗ $583 ਮਿਲੀਅਨ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ ਗ੍ਰੀਨ ਕਲਾਈਮੇਟ ਫੰਡ ਲਗਭਗ $49 ਮਿਲੀਅਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਇਹ ਸੰਸਥਾ ਇੱਕ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਸਥਾ ਹੈ ਜੋ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਫੰਡਿੰਗ ਅਤੇ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਇਹ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਇੰਨਾ ਨਿਵੇਕਲਾ ਅਤੇ ਸਫਲ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਿਸਾਲ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਵੀ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਕਰਾਚੀ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀਆਂ ਡੇਅਰੀਆਂ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ-ਲੱਖਾਂ ਗਾਵਾਂ-ਮੱਝਾਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਗੋਬਰ ਪਲਾਂਟ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਲਈ ਬੱਸ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟਾਂ ਨਾਲ ਸਮਝੌਤਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਰਾਚੀ ਦੇ ਲੋਕ ਹੁਣ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੱਸਾਂ ਵਿੱਚ ਆਰਾਮ ਨਾਲ ਸਫ਼ਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
