Explainer: ਇਰਾਕ ‘ਚ 9 ਸਾਲ ਦੀਆਂ ਬੱਚੀਆਂ ਦਾ ਹੋਵੇਗਾ ਵਿਆਹ! ਦੂਜੇ ਮੁਸਲਿਮ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੀ ਹੈ ਵਿਆਹ ਦੀ ਉਮਰ?
Iraq Marriage Age: ਇਰਾਕ ਲੜਕੀਆਂ ਦੀ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਵਿਆਹ ਦੀ ਉਮਰ 18 ਤੋਂ ਘਟਾ ਕੇ 9 ਸਾਲ ਕਰਨ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬੀਤੇ ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਸੋਧੇ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਰੂਪਰੇਖਾ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਰਾਕ ‘ਚ ਇਕ ਵਰਗ ਇਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਵੀ ਇਸ ਦੀ ਭਾਰੀ ਆਲੋਚਨਾ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ‘ਤੇ ਵੀ ਬਹਿਸ ਛਿੜ ਗਈ।
ਨਵਾਂ ਕਾਨੂੰਨ ਕੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਵਿਆਹ ਦੀ ਉਮਰ 9 ਸਾਲ ਹੈ?
ਮੀਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਇਰਾਕ ਦੀਆਂ ਸ਼ੀਆ ਇਸਲਾਮਿਕ ਪਾਰਟੀਆਂ ਪਰਸਨਲ ਸਟੇਟਸ ਲਾਅ 1888 (Personal Status Law) ‘ਚ ਸੋਧ ਕਰਨ ‘ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। 1959 ਵਿੱਚ ਪਾਸ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇਸ ਕਾਨੂੰਨ ਨੂੰ ਪੱਛਮੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਕਾਨੂੰਨ ਵਿੱਚ ਮਰਦ ਅਤੇ ਔਰਤ ਦੋਵਾਂ ਲਈ ਵਿਆਹ ਦੀ ਕਾਨੂੰਨੀ ਉਮਰ 18 ਸਾਲ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਮਰਦਾਂ ਨੂੰ ਦੂਜੀ ਪਤਨੀ ਬਣਾਉਣ ‘ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਕਾਨੂੰਨ ਨੇ ਮੁਸਲਿਮ ਮਰਦ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਸ਼ਰਤ ਦੇ ਗੈਰ-ਮੁਸਲਿਮ ਔਰਤ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਵੀ ਦਿੱਤੀ।
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਹੁਣ ਕੋਆਰਡੀਨੇਸ਼ਨ ਫਰੇਮਵਰਕ, ਇਰਾਕ ਵਿੱਚ ਰੂੜੀਵਾਦੀ ਸ਼ੀਆ ਇਸਲਾਮੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦਾ ਗੱਠਜੋੜ, ਇਸ ਕਾਨੂੰਨ ਵਿੱਚ ਸੋਧਾਂ ਲਈ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸੁਤੰਤਰ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਰਾਏਦ ਅਲ-ਮਲੀਕੀ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਸੋਧ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਵਿਆਹ ਦੀ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਉਮਰ 18 ਤੋਂ 9 ਸਾਲ ਅਤੇ ਲੜਕਿਆਂ ਲਈ 15 ਸਾਲ ਕਰਨ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਹੈ, ਜੋ ਬਾਲ ਵਿਆਹ ਨੂੰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਰੂਪ ਦੇਵੇਗੀ। ਡਰਾਫਟ ਬਿੱਲ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜੋੜੇ ਨੂੰ ਸੁੰਨੀ ਜਾਂ ਸ਼ੀਆ ਸੰਪਰਦਾ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨੀ ਪਵੇਗੀ।
ਕਾਨੂੰਨ ਵਿੱਚ ਕੀ ਵਿਵਸਥਾਵਾਂ
ਬਿੱਲ ਦੇ ਖਰੜੇ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ “ਜੇਕਰ ਪਤੀ-ਪਤਨੀ ਵਿਚਕਾਰ ਉਸ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਕੋਈ ਝਗੜਾ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਨਿਕਾਹ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਤਾਂ ਸਮਝੌਤਾ ਪਤੀ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਮੰਨਿਆ ਜਾਵੇਗਾ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਕੋਈ ਸਬੂਤ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ… ਸੋਧ ਦੇ ਤਹਿਤ, “ਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਸੁੰਨੀ ਵਕਫ ਦਫਤਰਾਂ” ਨੂੰ ਵਿਆਹਾਂ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦੇਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਹ ਕੰਮ ਪਹਿਲਾਂ ਅਦਾਲਤਾਂ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ। ਟੈਲੀਗ੍ਰਾਫ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ ਇਸ ਸੋਧ ਦੇ ਲਾਗੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਔਰਤਾਂ ਤਲਾਕ, ਬਾਲ ਸੰਭਾਲ ਅਤੇ ਵਿਰਾਸਤ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਵਾਂਝੀਆਂ ਹੋ ਜਾਣਗੀਆਂ। ਸ਼ੀਆ ਇਸਲਾਮੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦਾ ਦਲੀਲ ਹੈ ਕਿ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ “ਅਨੈਤਿਕ ਸਬੰਧਾਂ” ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਕਾਨੂੰਨ ਵਿੱਚ ਸੋਧ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਕੀ ਦਲੀਲ ਹੈ?
ਇਰਾਕ ਦੇ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ‘ਤੇ ਬਹਿਸ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸੋਧ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਦੇਵੇਗੀ।ਇਰਾਕ ਵਿੱਚ ਹਿਊਮਨ ਰਾਈਟਸ ਵਾਚ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਖੋਜਕਰਤਾ ਸਾਰਾਹ ਸੰਬਰ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ “ਇਹ ਸੋਧ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਇਹਨਾਂ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰੇਗੀ, ਸਗੋਂ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਿਟਾ ਦੇਵੇਗੀ।” ਬਿੱਲ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਰਾਏ ਫਾਈਕ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇਹ ਧਾਰਮਿਕ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੁੱਦਿਆਂ ‘ਤੇ ਵਧੇਰੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਦੇਵੇਗਾ ਅਤੇ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਦੀਆਂ ਲੜਕੀਆਂ ਦੇ ਵਿਆਹ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦੇਵੇਗਾ। ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ, “ਇਹ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਆਫ਼ਤ ਹੈ..”
ਬਾਲ ਵਿਆਹ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਇਰਾਕੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ। ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਬਾਲ ਫੰਡ (ਯੂਨੀਸੇਫ) ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ 28 ਫੀਸਦੀ ਤੋਂ ਵੱਧ ਔਰਤਾਂ 18 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਕਾਨੂੰਨ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਧਾਉਣ ਵਾਲਾ ਹੈ।
ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੀ ਹੈ ਵਿਆਹ ਦੀ ਉਮਰ?
ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਦੀ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਵਿਆਹ ਦੀ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਉਮਰ 18 ਸਾਲ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਬਸ਼ਰਤੇ ਕਿ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਵੀ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਕਾਨੂੰਨੀ ਉਮਰ ਹੋਵੇ 16 ਸਾਲ ਹੈ।ਜਦੋਂ ਕਿ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਦੀ ਸਹਿਮਤੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਵਿਆਹ ਦੀ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਉਮਰ 18 ਸਾਲ ਹੈ (ਜੁਵੇਨਾਈਲ ਕੋਰਟ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਾਲ) ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ, ਚਿਲੀ ਅਤੇ ਇਟਲੀ ਵਿਚ, ਮਰਦਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੋਵਾਂ ਲਈ ਵਿਆਹ ਦੀ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਉਮਰ 16 ਸਾਲ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਕੁੜੀਆਂ ਲਈ ਵਿਆਹ ਦੀ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਉਮਰ 16 ਸਾਲ ਅਤੇ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਲਈ 18 ਸਾਲ ਹੈ, ਲੜਕੀਆਂ ਲਈ ਵਿਆਹ ਦੀ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਉਮਰ 17 ਸਾਲ ਅਤੇ ਲੜਕਿਆਂ ਲਈ 18 ਸਾਲ ਹੈ।
ਈਰਾਨ ਵਿੱਚ, ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਸਹਿਮਤੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਲਈ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਉਮਰ 13 ਸਾਲ ਅਤੇ ਲੜਕਿਆਂ ਲਈ 15 ਸਾਲ ਹੈ, ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਇਕੂਏਟੋਰੀਅਲ ਗਿਨੀ ਅਤੇ ਸਾਓ ਟੋਮੇ ਅਤੇ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪ ਵਿੱਚ, ਬੱਚੇ 14 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਸਹਿਮਤੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 18 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੱਕ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ।ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਲਈ ਕੋਈ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਉਮਰ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਕੁਝ ਦੇਸ਼, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਯੂ.ਕੇ., ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ, ਕੈਨੇਡਾ, ਮੈਕਸੀਕੋ ਅਤੇ ਨੀਦਰਲੈਂਡ, ਮਰਦਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਕਾਨੂੰਨੀ ਉਮਰ 18 ਸਾਲ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਫਿਰ ਵੀ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਸਹਿਮਤੀ ਨਾਲ ਬਾਲ ਵਿਆਹ ਕਾਨੂੰਨੀ ਹੈ। ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼, ਬੈਲਜੀਅਮ, ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ, ਡੈਨਮਾਰਕ, ਜਰਮਨੀ, ਜਾਪਾਨ, ਰੂਸ, ਬੋਤਸਵਾਨਾ, ਚਾਡ, ਐਸਵਾਤੀਨੀ, ਗਿਨੀ, ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ, ਆਈਵਰੀ ਕੋਸਟ, ਨਾਮੀਬੀਆ ਅਤੇ ਜ਼ੈਂਬੀਆ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਵਿਆਹ ਦੀ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਉਮਰ 18 ਸਾਲ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੀ ਹੈ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਸਾਲ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਲਈ 18 ਸਾਲ।
