ਰੂਸ ਦੇ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਲਈ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ ਕੱਟੜ ਸ਼ੀਆ ਦੁਸ਼ਮਣ ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਅਤੇ ਈਰਾਨ, ਕੀ ਅਮਰੀਕਾ ਨੂੰ ਪੁਤਿਨ ਦੇ ਇਸ ਪਲਾਨ ਨਾਲ ਹੋਵੇਗੀ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ?

ਇਸ ਵੇਲੇ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਆਪੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਕੁੱਝ ਦਿਲਚਸਪ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹਰ ਦੇਸ਼ ਆਪਣੇ ਹਿੱਤਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਕਦਮ ਚੁੱਕ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜੇ ਵਲਾਦੀਮੀਰ ਪੁਤਿਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਦੇ ਦੋਸਤ ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੱਟੜ ਦੁਸ਼ਮਣ ਈਰਾਨ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਰੂਸੀ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਲਈ ਸਹਿਮਤੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਰੂਸ ਅਤੇ ਈਰਾਨ ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਰਾਹੀਂ ਗੈਸ ਪਾਈਪਲਾਈਨ ਵਿਛਾਉਣ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਸ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ‘ਤੇ ਗੱਲਬਾਤ ਹੁਣ ਅੰਤਿਮ ਪੜਾਅ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਹੈ। ਦੱਸਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਗੈਸ ਸਪਲਾਈ ਦੀ ਕੀਮਤ ‘ਤੇ ਹੁਣ ਗੱਲਬਾਤ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਰੂਸੀ ਊਰਜਾ ਮੰਤਰੀ ਸਰਗੇਈ ਸਿਵਿਲਿਓਵ ਨੇ ਇਸ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਹੈ।

ਰੂਸੀ ਸਮਾਚਾਰ ਏਜੰਸੀ TASS ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਰੂਸੀ ਊਰਜਾ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ “ਅਸੀਂ ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਰਾਹੀਂ ਗੈਸ ਪਾਈਪਲਾਈਨ ਵਿਛਾਉਣ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੋਏ ਹਾਂ। ਹੁਣ ਅਸੀਂ ਗੱਲਬਾਤ ਦੇ ਅੰਤਿਮ ਪੜਾਅ ਵਿੱਚ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਕੀਮਤ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦੇ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਮਾਤਰਾ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਅੰਤਿਮ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਕੀਮਤ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇੱਕ ਵਪਾਰਕ ਮੁੱਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮਝੌਤੇ ਦੀ ਭਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਦੋਵਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ‘ਤੇ ਕਾਰਜ ਸਮੂਹ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਮਾਹਰ ਕੀਮਤ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਲਈ ਪਹੁੰਚ ਵਿਕਸਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।” ਰੂਸੀ ਊਰਜਾ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਕੀਮਤ ਦਾ ਮੂਲ ਹੱਲ ਤੇਲ ਅਤੇ ਗੈਸ ਦੇ ਕੈਲੋਰੀਫਿਕ ਮੁੱਲ ਦੀ ਇੱਕ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਅਨੁਪਾਤ ਨਾਲ ਸਮਾਨਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ‘ਤੇ ਧਿਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਅਜੇ ਵੀ ਮਤਭੇਦ ਹਨ।

ਰੂਸੀ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਲਈ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ ਈਰਾਨ ਅਤੇ ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ
ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਰੂਸੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਵਲਾਦੀਮੀਰ ਪੁਤਿਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਰੂਸ ਤੋਂ ਈਰਾਨ ਤੱਕ ਇੱਕ ਗੈਸ ਪਾਈਪਲਾਈਨ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ‘ਤੇ ਕੰਮ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਅੱਗੇ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜੋ ਪਹਿਲੇ ਪੜਾਅ ਵਿੱਚ ਸੰਭਾਵੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ 2 ਬਿਲੀਅਨ ਘਣ ਮੀਟਰ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਕਰੇਗਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ 55 ਬਿਲੀਅਨ ਘਣ ਮੀਟਰ ਤੱਕ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ। ਪੁਤਿਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਰੂਸ ਅਤੇ ਈਰਾਨ ਤੇਲ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਹਿਯੋਗ ‘ਤੇ ਵੀ ਚਰਚਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।

ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰੂਸੀ ਤੇਲ ਕੰਪਨੀ ਗੈਜ਼ਪ੍ਰੋਮ ਅਤੇ ਈਰਾਨ ਦੀ ਸਰਕਾਰੀ ਗੈਸ ਕੰਪਨੀ ਨੇ 2024 ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਮਝੌਤੇ ‘ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਇਸ ਸਮਝੌਤੇ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਇੱਕ ਰਣਨੀਤਕ ਮੈਮੋਰੰਡਮ ‘ਤੇ ਹਸਤਾਖਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ ਈਰਾਨ ਨੂੰ ਰੂਸੀ ਗੈਸ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਲਈ ਇੱਕ ਸੰਗਠਨ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਊਰਜਾ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਲਈ ਇੱਕ ਸਮਝੌਤਾ ਪੱਤਰ ‘ਤੇ ਵੀ ਹਸਤਾਖਰ ਕੀਤੇ।

ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਇਸ ਸਮਝੌਤੇ ਤੋਂ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ, ਈਰਾਨੀ ਪੱਖ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਰੂਸ ਤੋਂ ਕੈਸਪੀਅਨ ਸਾਗਰ ਰਾਹੀਂ ਈਰਾਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ ਲਗਭਗ 300 ਮਿਲੀਅਨ ਘਣ ਮੀਟਰ ਗੈਸ ਸਪਲਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਸਮਝੌਤੇ ਦੀਆਂ ਸ਼ਰਤਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ, ਈਰਾਨ ਆਪਣੀ ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਬਚਾਈ ਗਈ ਗੈਸ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਵੇਚ ਸਕੇਗਾ। ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਹ ਸਮਝੌਤਾ 30 ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਈਰਾਨ ਨੂੰ ਸਾਲਾਨਾ ਲਗਭਗ 10-12 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਮਿਲਣਗੇ।

ਰੂਸ ਦੇ ਉਪ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ ਨੋਵਾਕ ਨੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਮਾਸਕੋ ਅਤੇ ਤਹਿਰਾਨ ਕਤਰ ਅਤੇ ਤੁਰਕਮੇਨਿਸਤਾਨ ਦੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਨਾਲ ਇੱਕ ਊਰਜਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉੱਤਰੀ ਈਰਾਨ ਨੂੰ ਸਪਲਾਈ ਦੇ ਆਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ ਅਤੇ ਇਸਲਾਮਿਕ ਗਣਰਾਜ ਦੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਗੈਸ ਵਪਾਰ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ‘ਤੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। 2023 ਵਿੱਚ, ਤਤਕਾਲੀ ਈਰਾਨੀ ਤੇਲ ਮੰਤਰੀ ਜਾਵੇਦ ਓਵਜ਼ੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਤਹਿਰਾਨ ਅਤੇ ਗੈਜ਼ਪ੍ਰੋਮ ਨੇ 40 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦੇ ਸਾਂਝੇ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕੀਤੀ ਹੈ।

ਈਰਾਨ ਲਈ ਗੈਸਲਾਈਨ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਕਿੰਨਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ, ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ:
ਅਮਰੀਕੀ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਕਾਰਨ ਈਰਾਨ ਨੂੰ ਕਈ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਦੂਜੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਗੈਸ ਭੰਡਾਰ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਈਰਾਨ ਗੰਭੀਰ ਊਰਜਾ ਸੰਕਟ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਕਟ ਈਰਾਨੀ ਘਰਾਂ, ਨਿਰਮਾਣ ਖੇਤਰਾਂ ਅਤੇ ਬਿਜਲੀ ਪਲਾਂਟਾਂ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਦੇ ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਮੌਸਮ ਦੌਰਾਨ, ਈਰਾਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ 90 ਮਿਲੀਅਨ ਕਿਊਬਿਕ ਮੀਟਰ (MCM) ਗੈਸ ਦੀ ਘਾਟ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਇਸ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਉਤਪਾਦਨ ਅਤੇ ਖਪਤ ਵਿਚਕਾਰ ਪਾੜਾ 300 ਐਮਸੀਐਮ ਤੱਕ ਵਧਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ।

ਈਰਾਨ ਵਿੱਚ ਗੈਸ ਉਤਪਾਦਨ ਦੀ ਵਿਕਾਸ ਦਰ ਪਿਛਲੇ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਘਟ ਕੇ ਲਗਭਗ ਦੋ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਰਹਿ ਗਈ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਇਹ ਪੰਜ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਦੀ ਵਿਕਾਸ ਦਰ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਈਰਾਨ ਵਿੱਚ ਗੈਸ ਦੀ ਖਪਤ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਈਰਾਨ ਇਸ ਵੇਲੇ ਫਾਰਸ ਦੀ ਖਾੜੀ ਤੋਂ ਗੈਸ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਈਰਾਨ ਆਪਣੀ ਗੈਸ ਦਾ ਲਗਭਗ 75 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਇੱਥੋਂ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਇਹ ਪਲਾਂਟ ਬਹੁਤ ਪੁਰਾਣਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਥੇ ਗੈਸ ਹੁਣ ਖਤਮ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਕਾਰਨ ਈਰਾਨ ਲਈ ਉੱਨਤ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।

ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਈਰਾਨ ਆਪਣੇ ਤੇਲ ਅਤੇ ਗੈਸ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 250 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇ ਨਿਵੇਸ਼ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੋਏਗੀ। ਮੌਜੂਦਾ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਈਰਾਨ ਲਈ ਇੰਨਾ ਪੈਸਾ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨਾ ਨਾਮੁਮਕਿਨ ਹੈ। ਊਰਜਾ ਸੰਕਟ ਕਾਰਨ, ਈਰਾਨ ਵਿੱਚ ਘੰਟਿਆਂਬੱਧੀ ਬਿਜਲੀ ਕੱਟ ਲੱਗਣਾ ਆਮ ਗੱਲ ਹੈ। ਪੈਟਰੋ ਕੈਮੀਕਲ ਰਿਫਾਇਨਰੀਆਂ ਸਿਰਫ਼ 70 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਸਮਰੱਥਾ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਸਟੀਲ ਉਤਪਾਦਨ 45 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੋਂ ਘਟ ਗਿਆ ਹੈ।

ਈਰਾਨੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਰੂਸੀ ਗੈਸ ਖਰੀਦਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਇਸ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ, ਤੁਰਕੀ ਅਤੇ ਇਰਾਕ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਵੇਚ ਸਕਣਗੇ। ਇਸ ਨਾਲ ਈਰਾਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਖੇਤਰੀ ਗੈਸ ਹੱਬ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਮਿਲੇਗੀ। ਈਰਾਨ ਅਤੇ ਰੂਸ ਵਿਚਕਾਰ ਸਮਝੌਤਾ ਪੱਤਰ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂ-ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਖੇਡ ਹੈ। ਇਸ ਗੈਸ ਪਾਈਪਲਾਈਨ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਇੱਕ ਵਿਕਲਪਿਕ ਊਰਜਾ ਕੋਰੀਡੋਰ ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ।

ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਸ ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਕਸ ਅਤੇ ਸ਼ੰਘਾਈ ਸਹਿਯੋਗ ਸੰਗਠਨ (SCO) ਵਰਗੇ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ‘ਤੇ ਲਿਆਉਣਾ ਪਵੇਗਾ। ਤਾਂ ਜੋ ਊਰਜਾ ਖੇਤਰ ‘ਤੇ ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਦਬਦਬੇ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ। ਈਰਾਨ ਅਤੇ ਰੂਸ ਸਥਾਨਕ ਮੁਦਰਾ ਵਿੱਚ ਵਪਾਰ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਜੋ ਅਮਰੀਕੀ ਡਾਲਰ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰਤਾ ਘਟਾਈ ਜਾ ਸਕੇ।