ਬਿਟਕੋਇਨ ਨੇ ਕਈਆਂ ਨੂੰ ਬਣਾਇਆ ਕਰੋੜਪਤੀ, ਅੱਜ ਰਾਜਨੀਤੀ ‘ਚ ਮਚਾ ਦਿੱਤੀ ਖਲਬਲੀ, ਆਖਿਰ ਕੀ ਹੈ ਬਿਟਕੋਇਨ ?
ਬਿਟਕੋਇਨ (Bitcoin) ਕ੍ਰਿਪਟੋਕਰੰਸੀ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਬਿਟਕੋਇਨ ਇੱਕ ਵਰਚੁਅਲ ਕਰੰਸੀ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਭੌਤਿਕ ਮੁਦਰਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਇੱਕ ਵਰਚੁਅਲ ਕਰੰਸੀ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਸ਼ਾਇਦ ਹੀ ਕਿਸੇ ਦੇਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਵੇ ਪਰ ਫਿਰ ਇਸਨੂੰ ਵਪਾਰ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਯੂਕੇ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਸੇ ਸਮੇਂ, ਇਹ ਯੂਏਈ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਕਰੰਸੀ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਨਿਯਮ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨ ਥੋੜੇ ਅਜੀਬ ਹਨ। ਸਰਕਾਰ ਇਸ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੀ ਪਰ ਇਸ ਦੀ ਖਰੀਦ ਅਤੇ ਵਿਕਰੀ ਤੋਂ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਮੁਨਾਫੇ ‘ਤੇ ਟੈਕਸ ਵਸੂਲਦੀ ਹੈ। ਆਰਬੀਆਈ ਬਿਟਕੋਇਨ ਨੂੰ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਲਈ ਚੰਗਾ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦਾ।
ਬਿਟਕੋਇਨ ਇਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ, ਸਾਬਕਾ ਆਈਪੀਐਸ ਅਧਿਕਾਰੀ ਰਵਿੰਦਰਨਾਥ ਪਾਟਿਲ ਨੇ ਐਨਸੀਪੀ-ਐਸਪੀ ਨੇਤਾ ਸੁਪ੍ਰਿਆ ਸੁਲੇ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਨਾਨਾ ਪਟੋਲੇ ‘ਤੇ 2018 ਵਿੱਚ ਬਿਟਕੋਇਨ ਤੋਂ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਬਣੇ ਪੈਸੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਚੋਣਾਂ ਲਈ ਫੰਡ ਦੇਣ ਲਈ ਕਰਨ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਿਟਕੋਇਨ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਕਈ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ‘ਚ ਕਈ ਸਵਾਲ ਉੱਠ ਰਹੇ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਇੱਥੇ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ।
ਇਹ ਕਦੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ
ਬਿਟਕੋਇਨ ਦਾ ਜਨਮ 2008 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦਾ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਪਿਤਾ ਕੌਣ ਹੈ। ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਨਾਮ ਲੋਕ ਜਾਣਦੇ ਹਨ “ਸਤੋਸ਼ੀ ਨਾਕਾਮੋਟੋ”। ਹੁਣ ਇਹ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਜਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਸਮੂਹ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਠੋਸ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਬਿਟਕੋਇਨ ਨੂੰ ਵਿਕੇਂਦਰੀਕਰਣ ਅਤੇ ਇੱਕ ਡਿਜੀਟਲ ਮੁਦਰਾ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੇਂਦਰੀ ਬੈਂਕ ਜਾਂ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੈ। ਬਿਟਕੋਇਨ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਲੈਣ-ਦੇਣ 2009 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਸਤੋਸ਼ੀ ਨਾਕਾਮੋਟੋ ਨੇ ਬਿਟਕੋਇਨ ਨੈਟਵਰਕ ਰਾਹੀਂ 50 ਬਿਟਕੋਇਨਾਂ ਦੀ ਖੁਦਾਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਉਪਭੋਗਤਾ ਨੂੰ ਭੇਜਿਆ। ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਧ ਗਈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਕੀਮਤ ਵੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧਣ ਲੱਗੀ। ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਕਰੰਸੀ ਦਾ ਵਪਾਰ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਕਈ ਲੋਕ ਕਰੋੜਾਂ ਦੇ ਮਾਲਕ ਬਣ ਗਏ।
ਬਿਟਕੋਇਨ ਕੀ ਹੈ
ਬਿਟਕੋਇਨ ਇੱਕ ਵਿਕੇਂਦਰੀਕ੍ਰਿਤ ਡਿਜੀਟਲ ਮੁਦਰਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਬਲਾਕਚੈਨ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ‘ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ। ਬਲਾਕਚੈਨ ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਦਾ ਵਿਤਰਿਤ ਬਹੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਅਤੇ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕ੍ਰਿਪਟੋਗ੍ਰਾਫਿਕ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੁਆਰਾ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਕੋਈ ਕੇਂਦਰੀ ਅਧਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਅੱਜ ਬਿਟਕੋਇਨ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਿਵੇਸ਼ ਸਾਧਨ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਲਗਾਤਾਰ ਉਤਰਾਅ-ਚੜ੍ਹਾਅ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬਿਟਕੋਇਨ ਨੇ 2017 ਵਿੱਚ $20,000 ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਉੱਚਾਈ ਨੂੰ ਛੂਹਿਆ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਸਦੇ ਮੁੱਲ ਵਿੱਚ ਗਿਰਾਵਟ ਆਈ, ਫਿਰ ਵੀ, ਬਿਟਕੋਇਨ ਨੇ ਇੱਕ ਵਿਕਲਪਿਕ ਮੁਦਰਾ ਵਜੋਂ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਬਣਾਈ ਹੈ ਜੋ ਹੁਣ ਨਿਵੇਸ਼ਕਾਂ, ਵਪਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਕੁਝ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵੀ ਵਰਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਿਟਕੋਇਨ
ਬਿਟਕੋਇਨ 2010 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਡਿਜੀਟਲ ਮੁਦਰਾ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। ਇਸਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਉਪਭੋਗਤਾ ਟੈਕਨੋਕਰੇਟਸ ਅਤੇ ਨਿਵੇਸ਼ਕ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਇੱਕ ਨਵੀਨਤਾ ਅਤੇ ਵਿਕਲਪਕ ਨਿਵੇਸ਼ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ। ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਕ੍ਰਿਪਟੋਕਰੰਸੀ ਦੀ ਲੋਕਪ੍ਰਿਅਤਾ ਵਧੀ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬਿਟਕੋਇਨ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਵਧਣ ਲੱਗੀ।
ਕਾਨੂੰਨੀ ਸਥਿਤੀ
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਿਟਕੋਇਨ ਦੀ ਕਾਨੂੰਨੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਰਹੀ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ (ਆਰਬੀਆਈ) ਨੇ 2018 ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਿਪਟੋਕਰੰਸੀ ‘ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਪਰ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ 2020 ਵਿੱਚ ਪਾਬੰਦੀ ਹਟਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਿਪਟੋਕਰੰਸੀ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਆਈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕ੍ਰਿਪਟੋਕਰੰਸੀ ‘ਤੇ ਅਜੇ ਤੱਕ ਕੋਈ ਸਪੱਸ਼ਟ ਨਿਯਮ ਨਹੀਂ ਬਣਾਏ ਹਨ।
ਮੌਜੂਦਾ ਸਥਿਤੀ
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਜਿਵੇਂ ਕਿ WazirX, CoinSwitch, ਅਤੇ CoinDCX ਬਿਟਕੋਇਨ ਨੂੰ ਖਰੀਦਣ ਅਤੇ ਵੇਚਣ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਬਿਟਕੋਇਨ ਨੂੰ ਹੁਣ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਨਿਵੇਸ਼ ਸਾਧਨ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਕੁਝ ਵਪਾਰੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਭੁਗਤਾਨ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਵਜੋਂ ਵੀ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਸਰਕਾਰੀ ਨੀਤੀ
ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਬਿਟਕੋਇਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕ੍ਰਿਪਟੋਕਰੰਸੀ ਨੂੰ ਨਿਯਮਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਬਿੱਲ ਤਿਆਰ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣਾ ਅਤੇ ਨਿਵੇਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕੇਂਦਰੀ ਬੈਂਕ ਡਿਜੀਟਲ ਕਰੰਸੀ (CBDC) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੈਧ ਡਿਜੀਟਲ ਕਰੰਸੀ ਲਿਆਉਣ ‘ਤੇ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
